3АЙТАН ШИХМИРЗИН ИЛЛИ

Ва сарахь суьйренца, булучу боданца,
Чехка т1ех1уттучу чордачу суьйренца,
1аьржачу вертанца, цу к1айчу г1овталца,
Чо чехка чола куй б1аьштиг т1е те1абеш,
Терс-маймал туьра т1е деза ка те1адеш,
Пхьоьхана лахвелира и Зайтан Шихмирза,
Йилбазан ва махо некъан чан ва санна,
Расхачу ва дино ша чехка ва идош,
Веана т1е ма х1оьттира и каден ва бере,
Цу сарахь суьйренца, Шихмирза ва волчу.
- Ассалам 1алайкум, х1ай Зайтан Шихмирза!
Хьо парг1ат ма 1елахь кху юьртан пхьоьханахь,
Хьо маьрша ва хеташ, х1ай Зайтан Шихмирза.
- 1алайкум ва салам, х1ай каден ва бере!
Х1ун хилла вайна, со парг1ат ва ца 1ен? -
Олуш, лен велира, тов, и Зайтан Шихмирза.
Т1аккха лен велира бах и каден ва бере:
- Ша вахана ма вара горгачу ва г1ала,
Ва х1онце б1аьрг тоха, х1ай Зайтан Шихмирза.
Г1алин бертехь йиллинчу цу Г1алин майданахь,
Гома зурма ва лоькхуш, к1айн эскар ва гулдеш,
Йоьза вота ва етташ, эпсараш ва гулбеш,
Шен багахь вуьйцуриг Шихмирза ва волуш,
Ша кечлуш ву-кха и г1алин полковник.
Эскарах къаьстира цхьа къорза ва эпсар,
Доттаг1 ву бохура цо ша Зайтан Шихмирзин.
"Карара вала ва волахь, шийла дакъа дийр ду вай,
Кара-х и вог1ур ву, йийсар дина хьор вай иза,
Г1ийла бо ва санна, горгачу ва г1ала.
Сарахь чулаьллинарг, 1уьйранна каро ца дуьтуш,
1уьйранна д1алаьллинарг - сарахь ц1а дан ца дуьтуш,
Г1алин йисте ва вала к1айн эпсар ца вуьтуш,
Майдана ва вала полковник ца вуьтуш,
Адаман ц1ий муьйлу хин ц1убдар ва санна,
Хьолахойн ц1ий муьйлу и Зайтан Шихмирза,
Хин ч1ерал ва башха ша кара ца вог1у
И Зайтан Шихмирза, ва лаьцна вахьар вай
Йоккхачу кху г1ала"
Бохуш, лен ма велира и г1алин полковник,
Вадий вала боху хьоь тайначу эпсаро,
Хьан го лоцу ма боху, дукха зама ялале, -
Олуш, лен ва ваьлча и каде ва бере.
Т1аккха вист ма хилира и Зайтан Шихмирза:
- Малхал хьалха схьакхета и маьлхан з1аьнарш
Мел хаза хуьлу-кха, х1ай динан ва бере,
Цул хаза хир деца, цу делан мостаг1ех
Дуткъа тур ва детташ, ша царех ва леташ, -
Баьккхинчу кхаана расха дин ва белла,
Ша ц1ехьа верзийра и каден ва бере.
Вехачу х1усамехь шен дагна ойла еш,
Ша парг1ат велира, тов, и Зайтан Шихмирза.
1аламат ярабби, сан мерза ва езар,
Ша лечу ва дийнахь вала дуй биъна вара
Ше деган доттаг1а, и Жумин Акхтула.
Кхана суна орцахвала алахьа,
Сан мерза ва езар. -
Ша хьаьдда яхара бах Шихмирзин ва езар,
Йоьхначу ойланца Акхтула ва волчу,
Яхана ма х1оьттира Акхтулин х1усаме.
- Суьйре дика йолда хьан, Шихмирзин доттаг1а! -
Олуш, чу ма делира Шихмирзин ва нускал.
- Диканца ехийла, хьо марша йог1алда,
Хьо лаа лелий, хьо тара лелий, Шихмирзин ва езар?
- Ша лаа ца лела, ша тара ца лела,
Тховсалерачу кху буса кхолха го ма лоцу
Хьан хьомен доттаг1чун цу Зайтан Шихмирзин,
Ша лечу ва дийнахь вала дуй биъна ву бахара
Хьо, Жумин Акхтула - шен мерза доттаг1а.
Кханалерачу ва дийнахь, орцах вала боху хьоь
Цу Зайтин Шихмирзас, -
Олуш, лен ва яьлча Шихмирзин ва езар,
Т1аккха лен велира бах и Жумин Акхтула:
- Цхьа езар яра шен сил дукха ва езаш,
И юьгуш ю шен-ма цу салойн элаша,
Цунна орцах вахаза ца волу алахьа
Кханалерачу ва дийнахь цу Зайтан Шихмирзе
Бохуш, лен ва ваьлча и Жумин Акхтула,
Дог оьг1аз ва дахна, багахь хаза ша дуьйцуш,
Ша юхайирзира, тов, Шихмирзин ва езар.
Кет1ахь дуьхьал ма кхийтира и къена ва Жума:
- Хьо марша йог1ийла, Шихмирзин ва езар!
Хьо лаа леларий, хьо тара леларий? -
Бохуш, лен ва ваьлча, и къена ва Жума,
Т1аккха йист ма хилира Шихмирзин и езар:
Со лаа лелара, ша тара лелара,
Тховсалерачу кху буса кхолха го ма лоцу
Хьан к1ентан доттаг1чун цу г1алин полковника,
Ша лечу ва дийнахь вала дуй биъначу,
Хьан жимчу к1анте орцах вала аьлла,
Яийтинера ша хьан к1ентан доттаг1чо.
- Х1ун эли ва хьоьга, делхьа, Шихмирзин ва езар,
Сан жимчу Акхтула?, кхоьллинчу цхьанделхьа? -
Бохуш, лен ва ваьлча и къена ва Жума,
- Цу салойн элаша, езар юьгу ма эли
Цунна орцах вахаза ца волу ма эли
Кханалерачу ва дийнахь, хьан жимчу ва к1анта. -
Т1аккха лен ма велира и къена ва Жума:
- Хьо велла волалда, шен жима Акхтула,
Акхтула, хьо хуьлчул, йо1 хили елара сан,
Цу йо1а ва лаьцна яхь йолу дика к1ант
Таханлерчу ва дийнахь орцаха г1ур вара,
Хьоьца боху ва юьхьк1ам ва цуьнца хир бара,
Вала къена ву ала со къена ва Жума,
Лата къона ву ала со къена ва Жума,
Со вог1ур ву ала цу халчу т1аме орцах,
Кханалерачу ва дийнахь цу Зайтан Шихмирзе.
Ма воха алалахь цу Зайтан Шихмирзе
Олуш, ц1ехьа ерзийра Шихмирзин ва езар,
Еана ц1а кхечира, тов, Шихмирзин ва езар.
Хаттар дан велира бах Зайтан Шихмирза:
- Х1ун эли хьоь, делхьа, сан мерза езар,
Цу Жумин Акхтулас?
- Езар юьгу ма эли цу салойн элаша,
Цунна орцах вахаза ца волу, ма эли
Кханалерачу ва дийнахь, хьан хьоме доттаг1чо,
Вала къена ву ша, эли къеначу ва Жумас,
Лата къона ву эли къеначу ва Жумас,
Ша вог1ур ву эли цу халчу т1аме орцах,
Воха ма воха эли хьоь къеначу ва Жумас,
Кхера ма ло эли хьоь къеначу ва Жумас,
Ша хьийзар ву эли цу т1амехь каде.
- Дакъаза ма ваккха, сан мерза доттаг1а,
Хьо Жумин Акхтула.
И мерза ва езар ца хилча ца мегаш
Хьо вуйла хиьнехьара, ша шенаг лур яра,
Хьайчул ирча яцара сан хьоме ва езар, -
Бохуш, ойла ян ма велира и Зайтан Шихмирза.
Цу сарахь суьйренца, булучу боданца,
Дагца еш ойланаш ва сица сецаеш,
Шен ханна атта мотт ва куьйга биллина,
Набарна вижира и Зайтан Шихмирза.
1уьйранна седарчий уьдучу заман чохь,
Седарчийн серлонаш къестачу цу хенахь,
Корах ира ма хьаьжира и Зайтан Шихмирза,
Дуьненна го лаьцна сийна х1орд ва санна,
Хьаьттаршна го лаьцна човкарчий ва санна,
Го лаьцна ма карийра вехачу вп юьртан.
Ша ара ма велира и Зайтан Шихмирза.
- Лаьттах вола и латта буто ду ва хьуна,
Керарвала хьо валахь шийла дакъа дийр ду хьох,
Лалийна сийна даш оха кийра дуттур ду хьуна,
Яьккхинчу ц1окана чу кегаш юхкур ю хьан,
Хьо каравог1ур ву, х1ай Зайтан Шихмирза,
Йийсар дина хьор оха хьо горгачу цу г1ала, -
Бохуш, лен ва ваьлча б1аьн хьалхара полковник:
- Хьо елла яла хьо, б1аьн хьалхара полковник,
Стигла вала ва т1емаш - мажар топ ю шен-ма,
Лаьттах вола ва м1араш - дуткъа тур ду шен-ма,
Караваха вина вац ша винчу ва нанас,
Ша дата кхоьллин кхоьллинчу цу дала.
Лалийна сийна дат кийра ас туна дуттур ду,
Яьхначу ц1оканашна чу к1еда кегаш шуна ас юхкур ю,
Шук дог1мех кхоъамза дуткъа тур деттар ду,
Яьссиниг - юзалаш, аьртаниг - иръелаш. -
Бохуш, мохь бетташ, даьккхинчу туьраца
Ша юкъа ма вахар бах и Зайтин Шихмирза,
Нур дашо малхал хьалха схьакхета
И маьлхан з1аьнарш кхетале ва хьалха,
Мархашца детта сирла ткъес ва санна,
Тур лесто долийра, тов, цу Зайта Шихмирзас,
Мостаг1ийн ва кортош ша лаьтта керчадеш,
Ша лета ма велира яхь йолу и к1анат.
Доьлла дохк ва санна, молханан к1ур ва керчош,
Детта дог1а ва санна, сийна даш далхадеш,
Детта ткъес ва санна, дуткъа тур лестадеш,
Ша цхьалха ма висира цу халчу ва т1амехь
Доьхначу цу дийнахь и Зайтан Шихмирза.
Т1еман г1овг1а хези, тов, къеначу Жумина,
Хьаьвзина вуьйлира бах цу ханнийн божала,
Цу ханнийн божлара и къена алаша,
Цу датой дирстанца, араозийна,
Ша вахан кечвелира бах и къена ва Жума.
Т1аккха лен ма велира бах къеначу алаше:
- Кхаара баьлча ва санна, хьо къона къонлолахь,
Пхийттара ваьлча ва санна, ша къонлур ву хьуна
Олуш, новкъ ма велира и къена ва Жума.
Борз санна йолу и къена алаша ша хала сецаеш,
Ша вахана кхечира бах цу халчу т1аме,
И къена Жума.
- Ассалам 1алайкум, х1ай Зайтан Шихмирза!
Т1амна ка йойла хьан кхоьллинчу ва дала,
Вохах ва воьхний хьо, кхерах ца веллий хьо?
Хьо воха ма вохалахь, хьи кхера ма лолахь!
Т1екхечи ва хьуна т1ам 1аьржа ва леча!
- 1алайкум ва салам, х1ай къена ва Жума!
Воха-м ца воьхна ша, кхера-м ца велла ша,
Леча хьо делахь, лечанан к1орни
Ша а ю хьуна,
Х1ай къена ва Жума, Акхтулин ва дада!
Ма веа велира хьо кху халчу ва т1аме,
Кхетта чов ловр яц-кха къеначу хьан дег1о
Олуш, лен ва ваьлча и Зайтан Шихмирза,
Т1аккха лен велира бах и къена ва Жума:
- Хьо елла йолийла, хьо Зайтан ва к1илло
Х1ун ала г1ерта хьо къеначу шен дег1ана!
Кхетта чов дика ловр ю-кха лап 1еминчу шен дег1о.
Т1амна майра хир ву-кха т1ом дукха ва байнарг
Бохуш, т1амна юкъа ма вуьйлира и къена ва Жума.
Долуш попан г1а санна, и луьста ва эскар,
Йис кхетта г1а санна, ва дожо долий, тов,
Ц1арна ц1еяханчу цу дикчу шина к1анта.
Молханан сийна к1ур т1ете1а боьлла,
Б1аьргаш чу хьовзийна,
И г1ирмин сийна даш шайн кийрахь дазделла.
Ца виссал ва чевнаш шайн дог1мех ва хилла,
Юккъера къаьстина шаьш бай т1е ваьлла,
Цу бай т1е ма вуьйжира и дика ши к1анат.
- Дакъаза ма вала хьо, Зайтан Шихмирза,
Хьажахьа, цхьанделхьа, ц1ехьара бог1учу
Буткъачу цу новкъа, вог1уш вац ва техьа
Шен жима Акхтула доьхначу кху дийнахь? -
Олуш, лен ва ваьлча и къена ва Жума,
Т1ехьашха ши куьг ва тоьхна ша хьалаиккхина,
Б1аьрг тухуш хилира бах и Зайтан Шихмирза.
- Дакъаза ма вала хьо, къена ва Жума!
Вайшиннах ва лета паччахьан к1айн эскар
Шен куьйга кхачо а хала хеташ вацара ша,
1аламат дукха ду вайшинна ва дог1у
Паччахьан к1айн эскар бехачу цу новкъахь, -
Т1аккха лен велира и къена ва Жума:
Хьо воха ма вохалахь, хьо кхера ма лолахь,
Таханлерчу кху дийнахь, Зайтан Шихмирза,
Эскар дац ва хьуна вайшинна дог1уриг,
Цхьа хаза йо1 яра сан басарш хьокхуш йитина,
И хьуна гург шен йо1 - Акхтула хир ю хьуна,
Вог1уш буьрса вог1ур ву шен жима к1ант,
И хьуна ва гуриг Акхтула ву хьуна,
Вайшинна орцах кхача сихвелла вог1уш.
Веана схьаиккхира бах и Жумин Акхтула:
- Ассалам 1алайкум, х1ай Зайтан Шихмирза!
Т1амна ка йойла шун кхоьллинчу ва дала,
Чевнаш декъалайойла хьан кхоьллинчу ва дала.
- 1алайкум ва салам, ва Жумин Акхтула!
Ша вола ва аьлча, веанехь ца магара хьо?
И мерза ва езар ца хилча ца мегаш
Хьо вуйла хиинехьара ша шениг лур яра хьуна,
Хьайчул ирча яцара шен мерза ва езар. -
Дуьхьал жоп луш вистхилира бах
И Жумин Акхтула:
- Ма даха ахь шега т1ехь доцу ва бехкаш,
Тамаша бац ва хьуна, х1ай Зайтан Шихмирза,
Хьо т1амехь ва хилар доьхначу кху дийнахь.
Цу нохчийн ва к1ентийн, паччахьан эскарах ва леташ,
Леш 1едал ду хьуна, ва Зайтан Шихмирза, -
Олуш, т1ехваьлла вахана,
Т1ех1оьттира бах и цу къеначу Жумина.
- Ассалам 1алайкум, сан къена да Жума,
Х1ун хьал ду-техьа къеначу хьан дег1ехь?
- 1алайкум ва салам, сан жима Акхтула!
Вон хьал ду хьуна сан къеначу кху дег1ехь,
Елла яла дела1, сан жима Акхтула,
Акхтула хьо хуьлчул йо1 хилин елара шен,
Цу йо1а ва лаьцна яхь йолу дика к1анат,
Доьхначу кху дийнахь, Шихмирзин ваша ва хилла,
И х1уттур ма вара шайна юххе ва т1аме,
Хьоьца боцу ва юьхьк1ам цуьнца хир ма бара.
- Ма дахал ахь шеха т1ехь доцу ва бехкаш,
Тамаш бац ва хьуна, х1ай къена ва Жума,
Хьо т1ам т1ехь ва хилар доьхначу кху дийнахь,
Цу нохчийн къонахийн, мостаг1ех леташ,
Т1ам т1ехь леш 1едал ду хьуна,
Х1ай къена ва Жума, -
Олуш, лета велира и Жумин Акхтула,
Терс-маймал дуткъа тур баттара цо даьккхича,
Малх санна къегара, ткъес санна лестара, тов,
Мостаг1ийн и кортош ша лаьтта эгош.
Ведда вала ва воьлларг - эккхийна ва лоцуш,
Лечкъина хьулвелларг - къайлаха ца вуьтуш,
Хьалхашка нисвелларг шен дино ва кагвеш,
Уллошха нисвелларг шен туьро ва цостуш,
Лечкъина вала воьлларг хьулвала ца вуьтуш,
Ша хьалаиккхир бах и Зайтан Шихмирза,
Т1аккха хьала ма иккхира и къена ва Жума,
Шаьш лета ма бевлира бах и тайна ва к1ентий.
Цу даца уьстаг1ийн жа гила барзо ва санна,
Дохийна даржийра бах паччахьан к1айн эскар.
Сеттачу поштанахь, тешха са дадийна,
Ша ведда воьдура бах и къена полковник.
- Дег1аха мерза са д1акъаста г1ерта сан,
Дег1аха мерза са къастале баккхий гайта суна,
Полковникан и корта, сан жима Акхтула, -
Олуш, лен ва ваьлча и къена ва Жума,
Б1аьрг тухуш ма хилира и Жумин Акхтула,
Эпсаршна юккъехь ца вайра и къена полковник,
Цуьнан б1аьрг ма кхийтира цхьана къорзачу эпсарах,
Хьаьккхана т1евахара бах къорзачу эпсарна,
И Жумин Акхтула:
- Схьайийцал ахь шега, х1ай къорза ва эпсар,
И г1алий полковник вирзина ва аг1о.
Билггал бакъдериг ахь ца дийцахь, х1ай къорза ва эпсар,
Дуткъачу туьраца вохалла цостур ву хьо,
Цу сийначу ва дашца кегийра кегвийр ву хьо, -
Бохуш, лен ваьлча и Жумин Акхтула,
Т1аккха лен ма велира, бах и къорза ва эпсар,
- Дуткъачу туьраца вохалла ахь цестарх,
Цу сийначу ва дашца кегийра ахь кегварх,
Со веца ва хьуна, цу Зайтан Шихмирзин
Дуй биъна доттаг1а, х1ай Жумин Акхтула -
Олуш, вигна хьажийра бах къорзачу эпсаро,
И г1алин полковник ваханчу нийсачу цу новкъа
Шихмирзин доттаг1чо.
Юткъачу шедаца расха дин кхоъамза човхийна,
Ша т1аьхьавелира бах и Жумин Акхтула,
Эккхийна ма лецира бехачу цу новкъахь,
И г1алин полковник цу Жумин Акхтулас.
Лен вели бахара и г1алин полковник:
- Хьо дала ма вайа, х1ай нохчийн жима к1ант!
Хьаькмашна дош дийца маьрша ахь вахийтахь,
Гирданца ва дустуш, к1айн дети лур ду ас,
Эскарна дош дийца маьрша ахь вахийтахь,
Цу сохьца ва дустуш, ц1ен деши лур ду ас,
Олуш, лен ва ваьлча и г1алин полковник.
- Гирданца ва дустуш к1айн дети деца,
Цу сохьца ва дустуш ц1ен деши ва деца,
Хьан горга ва корта дег1аха къастабар, -
Бохуш, лаьтта карчийра, тов, полковникан и корта.
Лерг лаьцна бадийра, тов, полковникан и корта,
Къеначу Жумина шен б1аьрга ва гайта:
Х1ара бу ва хьуна, шен къена ва Жума,
Ахь соьга ва боху полковникан ва корта,
Олуш, хьалха карчийра, тов, полковникан ва корта,
Цу Жумин Акхтулас, къеначу шен дена,
Вен везарг ва вийна, шийла дакъа ва дина,
Полковникан ва корта ц1ет дина баьккхина,
Дойн оьху чоконаш бухкаршца сецаеш,
Шайн оьху чоконаш доьхкаршца сецаеш,
Ца биссал ва чевнаш шайн дог1мех ва хилла,
Шаьш ц1ехьа бирзира бах и тайна ва к1ентий.
Цу оьрсийн лоьрашлахь говза лор ва хилла,
Ша хьийза велира, тов, цу дикчу к1енташна,
Шихмирзин доттаг1а и къорза ва эпсар.
Оьрсийн доттаг1а и къорза ва эпсар
Доггаха хьаьвзина, дарбанаш ва тайна,
Вирзина г1еттира бах и тайна кхо к1анат.
Шаьш баха хевшира, тов, мерзачу безамца.